به گزارش قدس آنلاین، «ایران به موشک هایپرسونیک دست یافته است.» این خبری بود که امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه صبح روز پنجشنبه گذشته اعلام کرد.

حاجی‌زاده درباره این موشک گفته است: «این موشک سرعت بالایی دارد و در جو و خارج از جو می‌تواند ‌مانور دهد. این موشک جدید از همه سامانه‌های سپر موشکی عبور می‌کند و فکر نمی‌کنم تا ده‌ها سال بعد هم فناوری‌ای پیدا شود که بتواند با آن مقابله کند. این موشک سامانه‌های ضدموشکی دشمن را هدف قرار می‌دهد و یک جهش بزرگ نسلی در حوزه موشکی است.»

فرمانده نیروی هوافضای سپاه سال گذشته در جریان رزمایش مشترک پیامبر اعظم(ص)۱۷ به تمرکز ایران بر عبور از سامانه‌های ضدموشکی از طریق مانورپذیر ساختن موشک‌ها اشاره کرده بود.

وی در آن برهه اعلام کرد ایران موفق شده تا با مانورپذیر کردن موشک‌های بالستیک و قابلیت تغییر جهت آنها پس از شلیک، سامانه‌های پدافند موشکی دشمن را بی‌اثر سازد. با این‌حال منظور از شیوه‌ای که ایران در رزمایش پیامبر اعظم(ص)17 به کار گرفته بود به‌طور دقیق مشخص نشد؛ هرچند این شیوه‌ها تنها در دو مورد قابل محدود ساختن بودند.

در نخستین شیوه، موشک بالستیک پس از شلیک در مسیر ابتدایی خود که همان اوج‌گیری است از طریق «موتورهای دارای توانایی تغییربردار رانش» یا «بالک‌های موجود در بدنه موشک» دست به مانور می‌زد تا مسیر خود را تغییر دهد.

در دومین شیوه نیز کلاهک هدایت شونده‌ای مانند آنچه در موشک‌های هایپرسونیک وجود دارد، بر موشک‌ها سوار می‌شدند تا بتوانند در مسیر میانی و پایانی دست به مانور بزنند. در شیوه نخست به نظر نمی‌رسد اقدام مورد نظر از لحاظ عملی موثر باشد. موشک دارای سه مرحله تا رسیدن به هدف است. در مرحله ابتدایی اوج می‌گیرد، در مرحله دوم از نقطه اوج‌گیری تا نقطه شیرجه را طی می‌کند و در مرحله سوم روی هدف شیرجه می‌زند. براساس آنچه درباره شیوه نخست گفته شد، موشک بالستیک باید در مرحله ابتدایی که مرحله اوج‌گیری است دست به مانور بزند که روی سامانه‌های پدافند هوایی اثر قاطعی ندارد. از سوی دیگر مانور در مرحله اوج‌گیری ضمن کاستن از شتاب موشک بر سرعت اصابت کلاهک به هدف نیز تاثیری منفی می‌گذارد. در شیوه دوم اما استفاده از کلاهک پروازی به جای کلاهک پرتابی، سلاح را قادر می‌سازد در مسیر میانی و نهایی با دست زدن به مانور، دشواری بزرگی برای سامانه پدافند هوایی بیافریند.

موشک هایپرسونیک چیست؟

استفاده از کلمه «هایپرسونیک» برای نام بردن از موشک‌هایی که پرواز گلایدری یا کروز دارند، هرچند نادرست نیست اما مشکل‌آفرین است. پیش از طراحی و ساختن موشک‌های هایپرسونیک، سرعت کلاهک موشک‌های بالستیک به‌ویژه انواع قاره‌پیما به سرعت هایپرسونیک و حتی فراتر از آن نیز رسیده بودند.

براساس تقسیم‌بندی‌ها موشک‌هایی با سرعت ۱.۸ تا ۵ ماخ در محدوده Supersonic یا زبرصوت قرار می‌گیرند. موشک‌هایی با سرعت ۵ تا ۱۰ ماخ در محدوده Hypersonic قرار دارند که با نام‌های ابرصوت، فراصوت یا مافوق صوت نیز شناخته می‌شود. موشک‌هایی که سرعت‌هایی بین ۱۰ تا ۲۵ ماخ دارند نیز در محدوده High-hypersonic قرار می‌گیرند. در حال حاضر کلاهک سرعت برخی از موشک‌های بالستیک قاره‌پیما در محدوده ۲۰ تا ۲۵ ماخ قرار دارند. هرچند این سرعت را باید مربوط به کلاهک جدا شده از موشک دانست و نه خود آن. از سوی دیگر این سرعت مربوط به زمان ورود به جو است و در حین برخورد به دلیل اصطکاک با لایه‌های جو که در نزدیکی زمین غلیظ‌تر می‌شوند، کاهش می‌یابد.

موشک‌های هایپرسونیک اما نه در سطح کلاهک، بلکه خود آن دارای سرعتی در محدوده ۵ تا ۱۰ ماخ هستند. این موشک‌ها خود نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته موشک‌های کروز هایپرسونیک هستند که در نزدیکی سطح زمین پرواز می‌کنند و فاصله‌شان از سطح زمین بین چندصد متر تا چندده متر نوسان می‌کند. دسته دوم اما حرکتی گلایدری دارند. در این حالت موشک هایپرسونیک به وسیله یک موشک بالستیک تا ارتفاع چند ده کیلومتری زمین صعود کرده و سپس از آن جدا می‌شوند. در طول مسیر تا هدف، موشک حرکتی گلایدری و خزنده دارد و میان ارتفاع‌ها و جهات متفاوتی نوسان می‌کند تا به نقطه شیرجه نهایی برسد. سامانه‌های ضدموشکی به دلیل سرعت بسیار بالا، حرکت در لایه‌های رقیق جو و مانور دهی در مسیر، قادر به شناسایی و رهگیری موشک‌های هایپرسونیک نیستند.

موشک هایپرسونیک در دستان ایران به چه معناست؟

دسترسی ایران به موشک‌های هایپرسونیک با توجه به آنکه تاکنون صرفا روسیه، چین و آمریکا در این حوزه به موفقیت‌هایی رسیده‌اند، نمی‌تواند دارای پیامدهایی ساده باشد. بر همین اساس تلاش شده در ادامه به بررسی مسائلی پرداخته شود که اعلام خبر موشک هایپرسونیک، نشانگر تغییر در آنهاست.

۱- تغییر وضعیت از بازدارندگی و دفاع به تهاجم

سیاست‌های بازدارندگی با وجود تسلیحات مرگباری که در قالب آن حضور دارند، تهاجمی نیز به نظر می‌رسد اما چنین تسلیحات وحشتناکی برای آن ساخته شده‌اند تا فکر حمله بزرگ و مستقیم به فکر دشمن خطور نکند؛ موضوعی که نشانگر رویکرد دفاعی سیاست‌های بازدارندگی است.

نگاهی به سیاست‌های بازدارندگی به‌ویژه سیاست خاص بازدارندگی ایران نشان می‌دهد ساخت موشک هایپرسونیک که در حوزه‌های منطقه‌ای تا برد ۲۰۰۰ کیلومتر قابل استفاده هستند، نه در حوزه منطقه‌ای و نه فرامنطقه‌ای در حوزه بازدارندگی نمی‌گنجد.

بازدارندگی ایران در لایه اول مبتنی‌بر طراحی، ساخت و انبار گسترده تسلیحات متعارف حتی‌الامکان ارزان قیمت شامل موشک‌های بالستیک، موشک‌های کروز و پهپادهای انتحاری است که بردشان از لحاظ جغرافیایی شعاعی تا ۲۰۰۰ کیلومتری اطراف ایران را شامل شده و توسط زنجیره‌های دیگری نیز تکمیل می‌گردد. این تسلیحات با قابلیت به کارگیری در تعداد بالا برای ایران «بازدارندگی اشباعی» ایجاد می‌کنند. در لایه دوم ایران با ترکیب توانایی لازم برای «ساخت موشک قاره‌پیما» و «کلاهک‌های نامتعارف» در بردهای فراتر از ۱۲ هزار کیلومتر، بدون طراحی، ساخت و انبار آنها به دنبال ایجاد سایه‌ای از بازدارندگی فرامنطقه‌ای است.

سیاست بازدارندگی منطقه‌ای ایران به طور کامل توسط برخی از گزارشات رسانه‌ای تشریح شده است. هفته‌نامه آمریکایی نیوزویک روز ۱۵ جولای (۲۴ تیر ۱۴۰۱) سال جاری در یادداشتی به قلم دنیل آر. دیپِتریس کارشناس مسائل دفاعی تاکید کرده بود ایران نیازی به تولید سلاح هسته‌ای ندارد زیرا اکنون نیز از طریق تسلیحات موشکی ایران و نفوذ منطقه‌ای از قدرت بازدارندگی بالایی برخوردار است.

روزنامه «فرهیختگان» پیش‌تر دست‌کم در سه گزارش خود به موضوع بازدارندگی غیرهسته‌ای ایران پرداخته است. در نخستین گزارش که با تیتر «تدبیر هوشمندانه ایران و غنی‌سازی ۶۰ درصد» در ششم دی‌ماه ۱۴۰۰ به‌چاپ رسید، آمده است: «تهران با اقدامات و رفتارهایش در شرایط فعلی، طرف آمریکایی را به این جمع‌بندی رسانده که از لحاظ سیاسی نیازی به سلاح اتمی ندارد، زیرا با تسلیحات متعارف مانند موشک و پهپادهای انتحاری به‌قدرتی بیش از سلاح هسته‌ای رسیده است و درصورت تهدیدش از سوی آمریکا یا رژیم‌صهیونیستی، هزاران موشک بالستیک و پهپادهای انتحاری به سرزمین‌های اشغالی خواهند رسید. این جدا از چندین هزار راکت و موشکی است که از جنوب لبنان و غزه به‌سمت فلسطین اشغالی شلیک خواهد شد. برآیند این توانایی‌ها نشان می‌دهد تهران بدون داشتن سلاح هسته‌ای، توانایی تخریب در سطح سلاح هسته‌ای را برای خود ایجاد کرده است.» همچنین روزنامه «فرهیختگان» در گزارش دیگری با تیتر «چرا تهران در دکترین بازدارندگی خود به‌دنبال سلاح هسته‌ای نیست؟» که به‌مناسبت رونمایی از شهر پهپادی سپاه منتشر شد، تاکید کرد: «رونمایی از شهر پهپادی نشان داد تهران عزمی بزرگ برای استفاده راهبردی از تسلیحات تاکتیکی دارد.» در این گزارش که در پانزدهم اسفند ۱۴۰۰ منتشر شده، آمده است: «برنامه دفاعی ایران برای ایجاد بازدارندگی درمقابل دشمن مبتنی‌بر استفاده انبوه از تسلیحات هجومی ارزان‌قیمت است. براساس این، تهران دنبال آن است با تولید انبوه تسلیحات تهاجمی متعارف بتواند قدرت آتش خود را در حوزه متعارف و تاکتیکی به اشباع برساند تا این توانایی با ارتقا یافتن به یک قابلیت راهبردی و ایجاد بازدارندگی تبدیل شود.»

در گزارشی با عنوان «بازدارندگی فعلا بدون بمب!» نیز که در تاریخ ۲۸ تیرماه سال جاری به‌چاپ رسید مزایای راهبرد «بازدارندگی متعارف اشباعی» برای ایران که برخی از آنها جزء اهداف و برخی نیز تبعات چنین سیاستی بودند، مورد بررسی قرار گرفت.

نگاهی به سیاست‌های بازدارندگی منطقه‌ای ایران که برد موشک‌های هایپرسونیک نیز در برد مشابه آن قرار می‌گیرد، نشان می‌دهد تهران صرفا برای تقویت بازدارندگی خود به‌سمت موشک‌های هایپرسونیک حرکت نکرده است بلکه به‌کارگیری چنین موشک‌هایی نشانگر تغییر حالت تهران از بازدارندگی و دفاع به‌سمت حالت تهاجمی علیه دشمن است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب برای نخستین بار روز چهارشنبه ۱۰ شهریور ۱۳۹۵ در دیدار مسئولان و متخصصان وزارت دفاع، خروج از سیاست صرفا دفاعی نیروهای مسلح را اعلام کرده و فرموده بودند: «برای تامین امنیت ملت، کشور و آینده، باید علاوه‌بر توان دفاعی، توان تهاجمی را نیز افزایش داد.»

رهبر انقلاب سال گذشته نیز در سالروز بیعت تاریخی همافران نیروی هوایی با امام‌خمینی(ره) در ۱۹ بهمن ۱۳۵۷، با اشاره به «تهاجم ترکیبی» جبهه دشمن علیه ایران در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی، رسانه‌ای و دیپلماسی تاکید کرده بودند: «درمقابل این تهاجم ترکیبی و دسته‌جمعی، نمی‌توانیم همیشه در موضع دفاعی بمانیم و ما نیز باید در زمینه‌های مختلف از جمله رسانه‌ای، امنیتی و اقتصادی تهاجم ترکیبی کنیم که در این زمینه اهل فکر و اقدام به‌خصوص مسئولان، موظف به تلاش هستند.»

به‌کارگیری موشک‌های هایپرسونیک توسط ایران ضلع نظامی چهارچوب تهاجم ترکیبی ایران علیه جبهه دشمن است.

۲- کلاهک موشک قاره‌پیما در دسترس است

هنگام بازگشت یک شاتل فضایی از مدار، هنگام برخورد با جو فوقانی اتمسفر درحالی‌که سرعتی برابر با ۲۵ ماخ دارد درجه حرارت در لبه‌های جلویی آن به ۱۴۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. برخی از پرتابه‌های بالستیکی مانند کلاهک‌های قاره‌پیما با لبه‌های تیزتر به حرارتی تا ۲۰۰۰ درجه سانتی‌گراد نیز می‌رسند. تا مدت‌ها این‌گونه برداشت می‌شد که ایران در ساخت مواد فناشونده و طراحی کلاهک‌های قاره‌پیما دچار مشکل است.

دسترسی به موشک هایپرسونیک که دارای بدنه مقاوم در برابر حرارت و سیستم الکترونیکی خاصی است، به معنای آن است که ایران دارای توانایی فنی طراحی و ساخت کلاهک موشک‌های قاره‌پیماست. پیشتر حتی باوجود ساخت موتورهای سوخت جامد مورد استفاده در موشک‌های قاره‌پیما توسط ایران، کارشناسان معتقد بودند این اقدام به‌معنای ساخت نهایی یک موشک قاره‌پیما نیست زیرا کلاهک موشک‌های بالستیک باید با سرعتی بالا وارد جو زمین شود و این خود فناوری بالایی را طلب می‌کند تا کلاهک در اثر حرارت ازبین نرود. حالا با ساخت موشک هایپرسونیک مشخص می‌شود ایران دارای قابلیت ساخت کلاهک‌هایی با تحمل حرارتی بالاست.

۳- شکست تمام مراحل برنامه‌ریزی علیه ایران و حمله به مغز طراحی

نگاه به شرایط زمانی اعلام ساخت موشک هایپرسونیک نشانگر مسائل بزرگ‌تری در حوزه تقابل ایران با جبهه غربی است. جبهه غربی در جریان اغتشاشات اخیر ایران که از شهریورماه گذشته کلید خورد به‌ زعم خود در هدف حداکثری به‌دنبال «براندازی»، در هدف میانی به‌دنبال «تضعیف» و در هدف حداقلی به‌دنبال «مشغول‌سازی» بود.

کارت‌هایی که ایران در دوران آشوب‌ها در میز بازی با غرب انداخت نشان می‌دهد غرب حتی در هدف حداقلی خود یعنی مشغول‌سازی نیز به هدفش نرسیده است.

سرلشکر حسین سلامی فرمانده کل سپاه روز گذشته در مراسم یازدهمین سالگرد شهادت سردار حسن طهرانی‌مقدم فرمانده یگان موشکی سپاه، به این نکته اشاره کرد. سردار سلامی با اشاره به شکست غرب در هدفش گفت: «در شرایطی که دشمن تلاش کرد ما را در درون کشور درگیر کند و نگاه ما را از افق‌های بلند به قلب تهران متمرکز کند، ضدانقلاب را در اقلیم کردستان زدیم. در کرانه رود ارس رزمایش بزرگ برگزار کردیم، ماهواره‌بر پرتاب کردیم، سامانه موشکی باور ۳۷۳ را در برد ۳۰۰ کیلومتر آزمایش کردیم و روز گذشته هم اعلام کردیم که موشک جدیدی را توسعه دادیم که هیچ سپر موشکی توان مقابله با آن را ندارد.»

هرچند به گفته فرمانده سپاه اقدامات مزبور نشان‌دهنده هوشیاری ایران و منحرف نشدنش از پیگیری مسائل روز هستند اما اعلام خبر ساخت موشک هایپرسونیک و رونمایی از آن در آینده‌ای نزدیک و همچنین افزایش برد سامانه باور به ۴۰۰ کیلومتر در ماه‌های آینده، در حقیقت مرحله‌ای فراتر از «شکست غرب در مشغول‌سازی ایران» و وارد شدن تهران به حوزه تهاجم علیه مغز طراحی دشمن است.

۴- انفجار فناوری در مجتمع علمی-صنعتی ایران

ساخت تسلیحات متنوع و ارتقای پی‌درپی آنها نیازمند زنجیره‌ای گسترده از نهادها و شبکه‌های علمی و صنعتی است که باید در هماهنگی با یکدیگر فعالیت کنند. همکاری صحیح این زنجیره‌ها نویددهنده شکل‌گیری یک مجتمع علمی-صنعتی در ایران است که می‌تواند دست به طراحی تسلیحات، استخراج و تهیه مواد لازم برای ساخت آن، ریخته‌گری مواد، آزمایش و تولید انبوه بزند. ساخت موشک هایپرسونیک در کنار رونمایی از ماهواره‌بر قائم۱۰۰ و موتور ارفع به‌کار رفته در آن و همچنین افزایش موشک پدافند هوایی باور۳۷۳ به ۳۰۰ کیلومتر نشان‌دهنده انفجار فناوری نهادهای علمی-صنعتی ایران است.